Thánh Lễ an
táng Đức cha Phaolô Nguyễn Thanh Hoan
Ngày
21.08.2014, tại Nguyện đường Bát phúc của Tu Đoàn Bác ái Xã hội, Thánh lễ an
táng Đức cha Phaolô Nguyễn Thanh Hoan đã được cử hành cách long trọng vào lúc
9g00 do Đức cha Giuse Vũ Duy Thống, Giám mục giáo phận Phan Thiết chủ tế.
Đồng tế với Đức
giám mục Phan Thiết còn có 14 Giám mục khác của các giáo phận: Hà Nội, Huế,
Lạng Sơn, Bùi Chu, Vinh, Đà Nẵng, Kontum, Ban Mê Thuột, Đà Lạt, Xuân Lộc, Bà Rịa,
Mỹ Tho, Cần Thơ, Long Xuyên (Đức cha Phụ tá) và Đức ông Barnabê Nguyễn Văn
Phương cùng 200 linh mục đến từ nhiều giáo phận và dòng tu. Đông đảo quý tu sĩ
nam nữ, quý vị trong linh tông huyết tộc của Đức cố giám mục Phaolô và hàng
ngàn người từ nhiều giáo xứ của giáo phận. Cả anh chị em lương dân cũng đến hiệp
thông.
Trước Thánh lễ,
cộng đoàn được nghe đọc lại tiểu sử và di chúc của Đức cha Phaolô. Sau đó là các
điện văn phân ưu từ khắp nơi, đặc biệt, có điện văn phân ưu của Đức hồng y
Pietro Parolin, Quốc vụ khanh Toà Thánh; Đức hồng y Fernando Filoni, Bộ trưởng
Bộ Rao giảng Tin Mừng cho các dân tộc; Đức Tổng giám mục Leopoldo Girelli, Đại
diện Toà Thánh; Đức Tổng giám mục Phaolô Bùi Văn Đọc, Chủ tịch Hội đồng Giám
mục Việt Nam.
Mở đầu Thánh
lễ, Đức cha chủ tế mời gọi cộng đoàn:
Nếu như trong
các thánh lễ trước đây Đức cha Phaolô cử hành trong tư cách là chủ tế hiến dâng
của lễ cầu dâng cứu độ cho tất cả mọi người, thì hôm nay ngài diện diện giữa
cộng đoàn ấm áp với mọi thành phần trong Hội Thánh Việt Nam là trong tư cách
của của lễ, ngày hôm nay được mọi người hiến dâng cho Thiên Chúa. … Xin cộng
đoàn chung lời cầu nguyện để của lễ hiến dâng đời ngài được Thiên Chúa chuẩn
nhận, thanh luyện và thánh hoá, mở cửa thiên đàng cho ngài và dẫn dắt ngài vào
quê hương vĩnh phúc.
Trong phần giảng
lễ, Đức cha Giuse suy niệm Tin mừng Mt 5,1-12a về mối phúc thứ nhất “Phúc cho ai có tinh thần nghèo khó”, là
tâm niệm sống của Đức cố giám mục Phaolô:
“Cách nay 2
năm, khi chuẩn bị khánh thành nguyện đường Tu đoàn Bác ái Xã hội, chuyện trò
với Đức cha Phaolô, được biết ước nguyện của ngài là trình bày một nguyện đường
gói gọn cả “Bài giảng trên núi”: vị trí phải ở trung tâm của cộng đoàn, như xưa
Chúa Giêsu ngồi đó, môn đệ vòng trong, dân chúng vòng ngoài và xa hơn là cỏ
xanh ngút mắt; cấu trúc phải là bát giác hình tượng hoá “tám mối phúc thật” và
chất liệu phải đơn sơ nhưng giầu ý nghĩa biểu trưng, như cộng đoàn thấy đây.
Nghe xong, nhất là vào phòng khách, dừng chân trước bức phù điêu “Chúa Giêsu
rửa chân cho các môn đệ”, mới hiểu tấm lòng của ngài gắn bó thế nào với bát
phúc, hay cụ thể hơn với mối phúc thứ nhất dành cho người nghèo. Và đó cũng
chính là nét tiêu biểu trong đời Đức cha Phaolô, xin chia sẻ với cộng đoàn
trong thánh lễ an táng ngài hôm nay.
1. Từ một xác tín “Phúc cho người nghèo”
Nếu trong “tám
mối phúc thật” như bài Phúc Âm ghi lại, mối phúc dành cho người nghèo đứng vị
trí đầu tiên, khiến một cách nào đó người ta hiểu đây là mối phúc phổ biến
nhất, chẳng những vì nghèo thường là số đông lúc nào và ở đâu cũng dễ dàng gặp
thấy, mà còn vì nghèo thường dắt díu cả gia đình dòng tộc như nghèo đói, nghèo
cực, nghèo khốn, nghèo khổ… Nghèo có ai ham, và nghèo có xã hội nào thích.
Nhưng nếu Chúa Giêsu dạy “phúc cho ai có tinh thần nghèo khó” thì chẳng phải
Ngài tôn vinh sự nghèo khổ, mà ngược lại chỉ muốn cho thấy nghèo có thể là cơ
hội để làm giàu về hạnh phúc Nước Trời. Sau này Giáo hội nhận diện giá trị của
đời sống nghèo, vì đó là theo gương Chúa Giêsu hiến mình vì Nước Trời, nhất là
khi thanh thoát với của cải vật chất, người ta sẽ tín thác hơn vào tình yêu của
Thiên Chúa quan phòng và dễ dàng cảm thông sẻ chia hơn với những người đồng
cảnh ngộ.
Đức cha Phaolô
đã sống mối phúc này với niềm xác tín đầy đặn. Những ai có dịp sống gần ngài
đều công nhận như vậy. Cha Etcharren, nguyên bề trên Hội Thừa sai Paris (MEP),
là cha sở của Đức cha Phaolô trước đây ở Đông Hà, Quảng Trị, nhận định: Đức cha
Phaolô là một người vô cùng lạc quan, trong cuộc sống cũng như trong sứ vụ,
cách riêng thời chiến tranh ly tán và dịp tản cư vào Nam, ngài đã vui vẻ nhận
cảnh sống nghèo và sẵn sàng chia sẻ cũng như cưu mang những người nghèo gặp
được trên đường.
2. Đến bận tâm mục vụ “lo cho người nghèo”
Không chỉ
trong đời sống riêng mà còn trong sinh hoạt mục vụ, Đức cha Phaolô đặc biệt
quan tâm đến người nghèo, làm sao cho những người yếu thế này được nâng đỡ về
tinh thần, giúp đỡ về vật chất và bênh đỡ khỏi những thiệt thòi về quyền lợi
nhân sinh cũng như kinh tế. Có thể bảo đây chính là bận tâm lớn nhất của ngài,
khi còn là linh mục hay khi đã nhận thêm trọng trách giám mục. Chẳng phải nói
đâu xa, mới thứ Năm tuần trước, ngày 14/8, trong Hội nghị cấp tỉnh, phát biểu
về “mô hình xây dựng đời sống văn minh tại các vùng dân cư”, ngài còn nêu lên
kinh nghiệm: một lần đi mục vụ vùng Long Hương nơi cực bắc giáo phận Phan
Thiết, cách đây chừng 150 km, ngang qua một bãi rác thấy có nhiều gia đình lầm
than bới tìm cuộc sống trên đống phế thải, vừa tổn hại sức khỏe thân xác vừa
tổn thất năng lực tinh thần, ngài đã giải quyết không đắn đo là lo cho 19 gia
đình ấy có chỗ định cư, rồi đề nghị việc làm mới để người lớn có thể ổn định
cuộc sống và trẻ thơ có điều kiện đến trường.
Phúc cho người
nghèo, nhưng cũng phúc cho người biết chăm lo cho người nghèo. Cuộc đời Đức cha
Phaolô là một dấu ấn không quên liên quan đến những người lâm cảnh túng quẫn
mọi mặt, nhất là vào thời kỳ tao loạn phải dắt díu gánh gồng cô nhi người trẻ
từ vĩ tuyến 17 vào Nam lập nên xứ Đông Hà nay còn đó, hay trường trại “Bồ câu Trắng”
nay thành xứ Thánh Linh cận kề đây. Nhiều cô nhi năm nào giờ đã trưởng thành và
chẳng bao giờ quên người cha đã cho mình cuộc sống xã hội, để xưng hô với ngài
“bố bố-con con” nghe ấm áp tình cảm gia đình.
3. Để hình thành Tu đoàn Bác ái Xã hội, đem
“Tin Mừng cho người nghèo”
Khi được Toà
Thánh chọn làm Giám mục phó giáo phận Phan Thiết vào năm 2001, Đức cha Phaolô
đã không ngần ngại chọn khẩu hiệu “Tin
Mừng cho người nghèo” vốn đã là châm ngôn sống của ngài từ lâu. Với chức
giám mục, nếu điều bất lợi là không còn được sống gần gũi với người nghèo như
trước kia nữa, thì điều thuận lợi hơn là thực hiện được nhiều chương trình phát
triển cho người nghèo không phân biệt lương giáo, từ dự án “đập nước tưới tiêu”
cho vùng nông thôn khô cằn lửa cháy vùng Tân Hà (dân địa phương quen gọi là đập
“cha Hoan”), đến những dự án “chăn nuôi gia súc” hàng trăm con, không chỉ để
cải thiện đời sống mà còn hướng đến tích lũy làm giầu. Hồi chưa về giáo phận
Phan Thiết, nghe ngài báo cáo trong các Hội nghị thường niên Hội đồng giám mục,
nhất là thấy ngài coi trọng việc làm cụ thể hơn là tư duy lý thuyết, thú thực
tôi không hiểu lắm, nhưng khi được mắt thấy tại chỗ, tôi đã bị thuyết phục:
đúng là muốn đem Tin Mừng cho người nghèo, trước hết cần đem bác ái vào xã hội.
Thảo nào,
trong nhiệm kỳ 2 làm chủ tịch Uỷ ban Bác ái Xã hội, năm 2004, ngài đã mạnh dạn
thành lập Tu đoàn cùng tên gọi với Uỷ ban ngài đặc trách, với linh đạo truyền
giáo qua nẻo bác ái, trong ước nguyện mỗi thành viên tu đoàn trở thành “Tin
Mừng cho người nghèo”. Tại lối vào Tu đoàn đây, chắc cộng đoàn cũng kịp nhìn
thấy tấm bảng ghi chữ “Thiên Thảo Đường”. Đó là chương trình thuốc chữa bệnh
miễn phí tại vùng dân cư này cũng như tại các giáo điểm do ngài thiết lập, và
theo nhãn giới của bài Phúc Âm, đây chính là “Tin Mừng cụ thể cho người nghèo”
mọi lúc mọi nơi.
Đó là đôi nét
khái quát về hành trình sống “bát phúc” của Đức cha Phaolô. Sống được như thế,
vì ngài đã chọn Chúa trong người nghèo làm hạnh phúc. Những gì ngài tâm huyết
chọn lựa và thực hiện chắc đã được Chúa lượng giá. Hôm nay, trong Thánh lễ an
táng, chỉ xin Chúa nhớ lại lòng thương xót ngàn đời của Chúa, thương thanh tẩy
lỗi lầm và ban hạnh phúc đời đời cho Đức cha Phaolô, người tôi trung đã hết
lòng phụng sự Chúa và phục vụ Giáo hội.
Và thưa Đức
cha Phaolô, sinh thời ngài đã sống gắn bó với bát phúc, nhất là với “mối phúc
dành cho người nghèo”, hôm nay cộng đoàn cầu nguyện cho Đức cha đạt tới đích
điểm hạnh phúc là chính Thiên Chúa hằng sống, và một khi rời “Thiên Thảo Đường”
đây để về thiên đường vĩnh phúc, xin Đức cha cũng nhớ đến mọi người đang thương
mến cầu nguyện cho ngài. Amen”.
Sau lời nguyện
hiệp lễ, linh mục niên trưởng Phanxicô Xaviê Phạm Quyền thay mặt Linh mục đoàn
Phan Thiết từ biệt Đức cha Phaolô và linh mục tiên khởi của Tu đoàn, cha Giuse
Đặng Văn Tiếp, dâng lời cảm tạ quý Đức cha, quý cha, quý tu sĩ nam nữ và cộng
đoàn.
Sau nghi thức
tiễn biệt do cha Niên trưởng cử hành, linh cữu Đức cha Phaolô được đưa đến
trước nguyện đường Bát phúc, an táng trong phần mộ theo di chúc ngài để lại.
Đức Tổng giám mục Phanxicô Xaviê Lê Văn Hồng chủ sự nghi thức trước phần mộ.
Đứng trước mộ
phần giữa những hàng cây xanh, cộng đoàn phụng vụ cùng trầm tư tĩnh lặng, cảm nhận
cuộc sống như được nối dài đến cõi thiêng liêng.
Mồ mả là chốn
thiêng liêng nhất trong tâm thức người Việt. Mồ yên mả đẹp bao giờ cũng là phần
thưởng lớn nhất và cũng là cuối cùng của một đời người. Trong mạch thời gian,
sự sống và cái chết đổi chỗ lẫn nhau. Sự sống thay đổi chứ không mất đi.
Sự tôn trọng
đối với người đã chết hoà chung với sự tôn trọng đối với người còn sống. Ngôi
mộ Đức cha Phaolô nằm trước nguyện đường có tiếng chuông ngân, có lời kinh hạt,
có thánh lễ hằng ngày, giữa đoàn con cái Tu đoàn với cây xanh ruộng vườn nương
rẫy. Một vòng đời đi qua, giống như một đoạn đường từ nhà ra đồng ruộng, lên
rừng, rồi lại về nhà... Con người sinh ra ở trần gian không phải để rồi vĩnh
viễn cư ngụ tại đó, trái lại, đây chỉ là khởi đầu một cuộc hành trình về với
Chúa.
Một cuộc sống
hiến dâng phục vụ được ân thưởng bằng một cái chết bình yên. Trong sự tiễn đưa
nghĩa tình của mọi thành phần dân Chúa, trong sự đón nhận ấm áp của đất trời...
Đức cha Phaolô thật sự vui mừng về với Thiên Chúa tình yêu.
(Theo gpphanthiet.com)
Lm Giuse Nguyễn Hữu An